مالیات بر ارزش افزوده چیست و نحوه محاسبه آن چگونه است؟
تعریف رسمی و قانونی این نوع مالیات، در ماده 3 قانون مالیات بر ارزش افزوده سازمان مالیاتی کل کشور این‌گونه آمده است: «مالیات بر ارزش افزوده: مالیات غیر مستقیمی است که بر تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین وضع می‌گردد.»
مالیات بر ارزش افزوده، غیر تصاعدی است که در همه مراحل فرایند واردات، تولید، توزیع و مصرف اعمال می شود و در آخر این فرایند، مصرف کننده نهایی، آن را می پردازد. در واقع، در این روش پرداخت مالیات، تولیدکننده مالیاتی پرداخت نمی کند؛ بلکه هزینه‌هایی را که برای خرید مواد اولیه و سایر کالاها پرداخت کرده، به اضافه ارزش افزوده و مالیات آن از خریدار می گیرد و خریدار که فروشنده یا توزیع کننده است هم در نهایت این مالیات را از خریدار نهایی محصول دریافت کرده و مابه‌التفاوت آن را در قالب مالیات بر ارزش افزوده به دولت پرداخت می کند. در ادامه در این مورد و نیز درباره قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده ایران بیشتر می خوانید.
قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده
در ایران، قانون آزمایشی مالیات بر ارزش افزوده در سال 1387 در مجلس تصویب شد تا برای پنج سال اجرا شود. این قانون سپس در سال 1400 مورد بازبینی قرار گرفت که منجر به پایان یافتن دوران آزمایشی و دائمی شدن آن شد. قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده از 13 دی ماه سال 1400 اجرایی شده است.
قانون جدید، تغییرات بسیاری نسبت به قانون قبلی داشته که شاید مهم‌ترین آنها، افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده است. این نرخ در قانون اولیه 3 درصد بود که در چند مرحله افزایش یافت و در قانون جدید به 9 درصد رسیده است. این نرخ می تواند روی همه کالاها و خدمات اعمال شود؛ اما استثنائاتی هم اعلام شده که نرخ مالیات بر ارزش افزوده آنها کمتر یا بیشتر از 9 درصد است. مثلا این نرخ برای واردات کالاهای اساسی سبد خانوار مثل گندم، قند و شکر یک درصد یا برای واردات واکسن و داروهای کمیاب 2 درصد در نظر گرفته شده است. از طرفی برای کالاهایی با عنوان کالاهای خاص مثل دخانیات یا نوشابه، نرخ‌های بالاتری به این مالیات تعلق گرفته است. برای مثال، این نرخ برای سیگار داخلی 25 درصد و برای سیگار وارداتی 65 درصد است. در کنار این موارد، برخی کالاها و خدمات نیز به‌طور کلی از مالیات بر ارزش افزوده معاف شده‌اند که در بخش‌های بعدی به آنها اشاره می کنیم.
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده
در روند تولید یک کالا، از خرید یا واردات هرکدام از مواد اولیه تا مراحل ساخت آن، در هر مرحله مقدار معینی مالیات پرداخت می شود. هرچه این مراحل بیشتر شوند، طبیعتا «ارزش افزوده» آن کالا نیز بیشتر شده و در نتیجه، قیمت آن هم افزایش پیدا می کند.
در این بخش سعی می کنیم نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده را به زبان ساده برایتان شرح دهیم. تصور کنید بهای کالایی که تولید می شود، با احتساب همه هزینه‌های مواد اولیه، دستمزد کارگر، انرژی صرف شده و غیره، در نهایت 1000 تومان شود و تولیدکننده، این کالا را با قیمت 2000 تومان بفروشد. بنابراین ارزش افزوده این کالا 1000 تومان است که به همین مبلغ مالیات تعلق می گیرد و به آن مالیات بر ارزش افزوده گفته می شود؛ یعنی فروشنده یا توزیع کننده‌ای که این کالا را از تولید کننده می خرد، علاوه بر مبلغ 2000 تومان باید نرخ مالیات بر ارزش افزوده را هم پرداخت کند – فرض کنیم همان نرخ مصوب 9 درصد است – که با این حساب کل هزینه‌ای که می پردازد 2180 تومان است. در نهایت، فروشنده با اضافه کردن مبلغ مشخصی روی قیمت اصلی به اضافه 9 درصد مالیات، کالا را به خریدار نهایی می‌فروشد و در واقع، خریدار نهایی، مالیات بر ارزش افزوده اصلی را پرداخت می کند.
از طرف دیگر فروشنده باید در زمان‌های مقرر، اظهارنامه مالیاتی تنظیم کرده و مالیات بر ارزش افزوده کالاهایی که فروخته است را به دولت پرداخت کند. او برای پرداختن این مالیات، باید مالیاتی را که هنگام خرید کالا از تولیدکننده، پرداخت کرده است، از مالیاتی که از خریدار دریافت کرده، کسر کند و مبلغ باقیمانده را از طریق سایت سازمان امور مالیاتی کشور به دولت پرداخت کند. البته محاسبه این مالیات، فرمول‌های خاصی دارد که اصولا توسط حسابداران و کارشناسان مالیاتی انجام می شود که می توان به‌صورت حضوری یا آنلاین از خدمات آنها استفاده کرد.
کالاها و خدمات معاف از مالیات ارزش افزوده
همان‌طور که گفته شد، اغلب کالاها و خدمات مشمول مالیات بر ارزش افزوده با نرخ رسمی 9 درصد هستند؛ اما در مواردی استثنائی که به‌طور رسمی اعلام شده است این نرخ متفاوت خواهد بود و برخی موارد هم به‌طور کلی شامل معافیت مالیاتی می شوند.
کالاهای معاف از مالیات
- کلیه کالاها و محصولات کشاورزی فرآوری نشده؛ مثل گیاهان دارویی، چوب خام، محصولات گلخانه ای (سبزی، صیفی، گل و گیاه)
- دام و طیور زنده و خوراک آنها؛ مثل زنبور عسل و نوغان، آبزیان، چهارپایان، پرندگان و حشرات
- فرش دستباف و مواد اولیه اصلی آن
- صنایع دستی تولید داخل کشور
- انواع دارو و واکسن‌های انسانی و دامی
- آب مصارف کشاورزی
- شیر، پنیر، ماست، تخم پرندگان، آرد و نان، حبوبات، برنج، سویا، روغن، سویا، شیرخشک و انواع گوشت‌ها بنا بر فهرست وزارت بهداشت که هر سال آن را به سازمان امور مالیاتی اعلام می کند.
کالاهای فرهنگی مثل کتاب، کاغذ، خمیر کاغذ، دفتر تحریر، نسخه های کاغذی و الکترونیکی روزنامه و نشریه، مطبوعات، لوازم‌التحریر و غیره. - کالاهایی که مسافران برای استفاده شخصی خود وارد کشور می کنند، با رعایت سقف تعیین شده.
- خدمات معاف از مالیات
- خدمات درمانی، تشخیصی، پیشگیری، حمایتی و توانبخشی
- خدمات مربوط به چاپ و انتشار کتاب به‌صورت کاغذی یا الکترونیکی
- کلیه خدمات بانکی
- کلیه خدمات بیمه‌ای شامل بیمه زندگی، محصولات کشاورزی، بیمه اجتماعی و بیمه تکمیلی
- خدمات صندوق‌های قرض‌الحسنه که از بانک مرکزی مجوز دارند
- خدمات بازار سرمایه مثل بورس و اوراق بهادار
- خدمات آموزشی و پژوهشی که از مراجع ذیصلاح مجوز دارند
- خدمات حمل و نقل درون شهری و برون شهری
انواع مالیات بر ارزش افزوده
برای اینکه انواع مالیات بر ارزش افزوده را بشناسیم، ابتدا باید با مفهوم تولید ناخالص ملی یا GDP آشنا شویم. تولید ناخالص ملی یا داخلی، به معنای ارزش پولی کلیه کالاها و خدمات تولید شده در یک کشور در یک بازه زمانی معین (دوره یک ساله)، به قیمت روز است. سیستم مالیات بر ارزش افزوده، برای مشخص کردن پایه مالیاتی، از تولید ناخالص ملی استفاده می کند.
مالیات بر ارزش افزوده به‌طور کلی شامل سه نوع تولیدی، درآمدی و مصرفی می شود.
مالیات بر ارزش افزوده تولیدی
در این روش، مالیات کلی بر فروش تعلق می گیرد. این نوع مالیات هم شامل کالاهای مصرفی می شود و هم کالاهای سرمایه‌ای. یعنی به خرید کالاهای سرمایه‌ای توسط بنگاه اقتصادی اعتبار مالیاتی تعلق نمی گیرد. اما جالب است بدانید که چون در این نوع از مالیات، کالاهای سرمایه‌ای نیز مشمول مالیات می شوند که ممکن است باعث کاهش انگیزه سرمایه گذاری شود، با اینکه این روش درآمد بیشتری برای دولت ایجاد می کند، معمولا از آن استفاده نمی شود.
مالیات بر ارزش افزوده درآمدی
این نوع از مالیات بر ارزش افزوده، در واقع به معنی مالیات بر فروش تولید خالص کالاها است. در این روش، استهلاک کالا از پایه مالیات کسر شده و سرمایه گذاری خالص، شامل مالیات می شود. این روش پایه مالیاتی کوچک‌تری نسبت به نوع تولیدی دارد اما همچنان بر بخش تولید و سرمایه گذاری فشار وارد می کند.
مالیات بر ارزش افزوده مصرفی
این نوع از مالیات بر ارزش افزوده بر کالاها و خدمات مصرفی اعمال می شود. در این روش، سرمایه گذاری و استهلاک مشمول مالیات نمی شوند و بار مالیاتی از تولید برداشته شده و به مصرف منتقل می شود که همین مسئله می تواند باعث افزایش انگیزه برای سرمایه گذاری و تولید شود. به همین دلیل، اکثر کشورهایی که سیستم مالیات بر ارزش افزوده دارند، از نوع مصرفی این سیستم استفاده می کنند.
جمع بندی
در این مقاله به‌طور مختصر و مفید درباره مالیات بر ارزش افزوده، نحوه عملکرد، نحوه محاسبه، کالاهای مشمول و معاف و نیز انواع این سیستم مالیاتی صحبت کردیم. هرچند متوجه شدیم که این نوع مالیات را مصرف کننده نهایی می پردازد، اما طرف حساب سازمان امور مالیاتی، فروشندگان و توزیع کنندگان کالاها و خدمات هستند. اگر شما هم جزو مودیان مالیاتی هستید، لازم است از قوانین مالیاتی اطلاع داشته باشید تا مشکل قانونی در کسب و کارتان ایجاد نشود.
الین پوز، نمایندگی بهترین کارتخوان سیار و کارتخوان ثابت در کشور
هموطنان محترم می‌توانند بهترین دستگاه کارتخوان سیار را از نمایندگی‌های ما در سراسر کشور تهیه کنند. شرکت فن آوا پرداخت ایرانیان نمایندگی کلیه دستگاه‌های کارتخوان را از جمله کارتخوان Centerm k9، کارتخوان AMP 8000، کارتخوان Tosan Techno D230، کارتخوان Anfo AF70، کارتخوان PAX s90، کارتخوان Verifone 680، کارتخوان Verifone 670 در اختیار دارد و با بهترین قیمت به مشتریان خود ارائه می‌دهد.
شایان ذکر است که شما می‌توانید نمایندگی‌های الین پوز را از اینجا یا با جستجوی عبارات کارتخوان تبریز، کارتخوان مراغه، کارتخوان بناب، کارتخوان عجب شیر، کارتخوان آذرشهر، کارتخوان ملکان و ... نیز در جستجوگر گوگل بیابید.
برای کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید یا به بخش محصولات شرکت مراجعه کنید.
